W związku z zagrożeniem epidemiologicznym COVID-19 Prezes Wyższego Urzędu Górniczego podjął działania zmierzające do wypracowania zasad  przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się koronawirusa w kopalniach i zakładach górniczych. W tym celu, 17 marca br., powołał Nadzwyczajny Zespół ds. Zagrożeń w Podziemnych Zakładach Górniczych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. W skład zespołu, obok przedstawicieli przedsiębiorców górniczych, weszła m.in. Ewa Dereczenik - Zastępca Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, której udział w pracach Zespołu został uznany za bezwzględnie konieczny z uwagi na ustawowe uprawnienia i zadania służb sanitarnych w obliczu zagrożeń epidemiologicznych.

Zespół opracował podstawowe zalecenia dotyczące procedur postępowania w podziemnych zakładach górniczych i w zakładach prowadzących działalność określoną w art. 2 ust. 1 (m.in. kopalnie zlikwidowane, trasy turystyczne itp.) ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, w związku z zagrożeniem epidemicznym chorobą zakaźną, wywołaną wirusem SARS-CoV-2, w celu przeciwdziałania COVID-19 Zalecenia te, to między innymi:

• Ze względu na ciągły przepływ powietrza kopalnianego w wyrobiskach podziemnych, brak możliwości samorzutnego rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 w powietrzu kopalnianym, stosowanie przez pracowników środków ochrony osobistej - wyrobiska dołowe kopalni, w których doszło do przebywania pracownika zarażonego wirusem SARS-CoV-2, nie wymagają dezynfekcji, a tym samym nie stwarzają możliwości zakażenia pracowników przebywających w tych wyrobiskach.
• Niezbędny jest powszechny dostęp do środków dezynfekujących: celem dezynfekcji środków transportu osób, do wykorzystania przez osoby wykonujące czynności w ruchu zakładu górniczego.
• Niezbędne jest opracowanie i wdrożenie procedur postępowania w przypadku: podejrzenia zarażeniem wirusem SARS-CoV-2, stwierdzenia zarażeniem wirusem SARS-CoV-2.
• Kierownicy Ruchu Zakładów Górniczych przygotują i wdrożą nowe zasady prowadzenia transportu ludzi zarówno wyciągami szybowymi jak również w wyrobiskach podziemnych wraz z procedurami prowadzenia dezynfekcji klatek wyciągów szybowych, wagonów kolejek podziemnych i innych środków transportu.
• Dyrektorzy kopalń wprowadzą organizację korzystania z łaźni i innych miejsc na powierzchni zakładu górniczego, w których występują skupiska osób; w każdym przypadku podejmą odpowiednie środki ostrożności.
• W każdym z ruchów zakładów górniczych należy przygotować jedno lub dwa miejsca, w których są zmagazynowane środki dezynfekujące, celem zabezpieczenia bieżącego ich wykorzystania.
• W zakresie obowiązku terminowego kierowania pracowników na profilaktyczne badania lekarskie oraz obowiązku terminowego przeprowadzania szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy - dyrektorzy kopalń w porozumieniu z Zarządami spółek górniczych - wprowadzą zasady uzyskiwania odpowiednich zaświadczeń przez pracowników, zgodnie ze Stanowiskiem Głównego Inspektora Pracy z dnia 16 marca 2020 r. Przedłużenie ważności badań okresowych i szkoleń z zakresu BHP dla pracowników może być wydane na czas ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego.
• W pozostałych przypadkach zostanie rozważona konieczność przygotowania aktów normatywnych przedłużających ważność posiadanych uprawnień lub szkoleń, których obowiązek przeprowadzenia wynika z aktów wykonawczych do ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.
• W możliwie szerokim zakresie, uwzględniając przedmiot szkolenia, szkolenia okresowe realizować z wykorzystaniem platform e-learningowych.
• W pobliżu miejsc, w których przebywa większa liczba pracowników, zabezpieczyć (wydzielić) odpowiednie miejsca do odizolowania osób z podejrzeniem zarażenia SARS-CoV-2;
• Niezbędne jest położenie nacisku na stosowanie przez wykonujących czynności w ruchu zakładów górniczych właściwej odzieży ochronnej i innych środków ochrony osobistej.
• Prowadzenie na szeroką skalę wśród pracowników akcji informacyjnych w zakresie wiedzy na temat: koronawirusa SARS-CoV-2, aktualnej sytuacji epidemiologicznej, sposobu zabezpieczania się i profilaktyki, zarówno w miejscu pracy jak i poza nim. Rozważyć wspólne, przez przedsiębiorców górniczych, wydanie broszur informacyjnych zawierających kompendium (minimum) wiedzy w tym zakresie (…).

Ponadto, realizując zalecenia Zespołu, w Departamencie Prawnym Wyższego Urzędu Górniczego opracowano projekty rozporządzeń Ministra Aktywów Państwowych zmieniające, odpowiednio:

• rozporządzenie Ministra Energii z dnia 16 marca 2017 r. w sprawie ratownictwa górniczego (Dz. U. poz. 1052);
• rozporządzenie Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1118 oraz z 2019 r. poz. 1880);
• rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu odkrywkowego zakładu górniczego (Dz. U. poz. 1008).

Celem projektowanych zmian jest przedłużenie, określonych w przepisach poszczególnych rozporządzeń, okresów ważności specjalistycznych kursów i szkoleń, właśnie z uwagi na wystąpienie na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (w tym także we wszystkich rodzajach zakładów górniczych) stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii.

Prezes Wyższego Urzędu Górniczego wystosował także pismo do przedsiębiorców, w którym czytamy m.in.:

(…) Z uwagi na fakt, że w obecnej sytuacji trudno przewidzieć, w perspektywie najbliższej przyszłości, przebieg zdarzeń wynikający z zagrożenia koronawirusem, za niezbędne uważam opracowanie zasad postępowania zmierzających do utrzymania w optymalnie bezpiecznym stanie zakładów górniczych, np. w sytuacji konieczności zaprzestania normalnego toku wydobycia, prowadzenia innych robót górniczych, w tym utrzymania i kontroli wyrobisk. Zwracam uwagę, że można się tu kierować znanymi z obowiązujących przepisów sposobami zabezpieczania się przed zagrożeniami, chociażby takimi, które są opisane w planie ratownictwa. Zważywszy na te uwarunkowania, za uzasadnione uważam opracowanie w poszczególnych kopalniach zasad utrzymania ruchu zakładów górniczych przy minimalnym obłożeniu i założeniu maksymalnego ograniczenia kontaktów zespołów pracowniczych, w tym kierowanych do prac zabezpieczających. W „zasadach" powinny zostać uwzględnione wszystkie występujące zagrożenia naturalne, w tym szczególnie metanowe, tąpaniami i wodne oraz wynikające z konwergencji wywołanej wzmożonym ciśnieniem górotworu, a także pożarowe.

Należy mieć na uwadze konieczność ustalenia minimalnej liczby stałych stanowisk pracy, na których nieodzowna jest ciągła obecność pracowników dla utrzymania ciągłości ruchu maszyn i urządzeń, jak m.in.: pompownie, rozdzielnie, urządzenia wyciągowe, dyspozytornie, czy zaplecze socjalne. Uzasadnionym jest ustalenie minimalnej liczby pracowników zatrudnianych do kontroli wyrobisk przy założeniu np. ograniczenia liczby tych wyrobisk wyłącznie do wyznaczonych na podstawie odrębnych analiz. Podobnie uzasadnione jest maksymalne rozszerzenie zakresu zdalnej kontroli wyrobisk i pomieszczeń z wykorzystaniem sieci urządzeń pomiarowych (metanometria, analizatory CO, anemometry, itp.) oraz telewizji przemysłowej. Ustalenia te, wraz ze stosownymi procedurami reakcji na stwierdzone zagrożenie, winny być opracowane przez kierowników ruchu zakładów górniczych, znających najlepiej specyfikę kierowanych przez siebie zakładów. Kluczowym jest przy tym, aby podjęte ustalenia były spójne, zebrane w jedną całość i były dostępne w newralgicznych miejscach kopalni (np. w dyspozytorni itp.), a ponadto powinny być znane zatrudnianym pracownikom.

Uważam, że w chwili krytycznego dla zakładu górniczego zagrożenia wynikającego z pandemii, tak opracowane zasady będą ze wszech miar pomocne przy sprawnym, optymalnym i możliwie bezpiecznym postępowaniu w ramach działań akcyjno-ratowniczych.

Jednocześnie zwracam uwagę na konieczność ujęcia w przyjmowanych rozwiązaniach ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, zawartych w aktach normatywnych wydawanych przez uprawnione organy, a także zaleceń Głównego Inspektora Sanitarnego w tym zakresie (…).

Podsumowując, należy podkreślić, że z uwagi na uwarunkowania techniczne, nasilenie potencjalnie występujących zagrożeń oraz indywidualną specyfikę zakładu górniczego czy kopalni, szczegółowe zasady organizacji pracy w tych wyjątkowych warunkach, jakie stwarza zagrożenie epidemiologiczne, określają przedsiębiorcy, zobowiązani do takich działań przez organy ustawowo do tego uprawnione, a przede wszystkim Główny Inspektor Sanitarny wraz z właściwymi miejscowo organami sanitarnymi niższego szczebla.